Centrum Edukacyjne Przystanek Historia

23-24 listopada (poniedziałek-wtorek), godz. 9:00

Prasa była jednym z najważniejszych czynników budzących aktywność społeczną i wspierających zmianę, jaka dokonała się w Polsce w 1956 roku. W pamięci społecznej zapisały się głównie teksty publikowane na łamach tygodników ogólnopolskich, przede wszystkim w warszawskim „Po prostu”. To ostatnie pismo cieszyło się też największym zainteresowaniem ze strony badaczy. Wielkie poruszenie miało jednak miejsce nie tylko w Warszawie. Często zapomina się o tytułach prasowych, które w okresie „odwilży” pojawiły się m.in. w Poznaniu, Katowicach czy Szczecinie. Ich żywot był krótki, ale sprowokowane przez nie ożywienie intelektualne miało duże znaczenie dla lokalnych środowisk w poststalinowskiej rzeczywistości.

Celem konferencji jest rekonstrukcja mechanizmów działania prasy w okresie 1955–1958. Szczególnie istotne jest, aby w jej trakcie rzucić światło na regionalne tytuły prasowe, poznać specyfikę ich powstawania, funkcjonowania i likwidacji, a także przyjrzeć się redakcjom oraz autorom tekstów. Dotyczy to również redakcji tygodników i codziennej prasy ogólnopolskiej, także prasy katolickiej. Warto pochylić się nad samymi tekstami, ich ewolucją, nowymi formami pisarskimi – „odwilż” stała się m.in. jednym z motorów odrodzenia polskiego reportażu prasowego. Na uwagę zasługuje kwestia recepcji poszczególnych tytułów, więzi z czytelnikami znajdującej wyraz np. w formie listów nadsyłanych do redakcji. Niemałe znaczenie ma odsłonięcie relacji łączących czasopisma z ośrodkami władzy (lokalnymi i centralnym) i cenzurą. W końcu, ważnym problemem badawczym pozostają mechanizmy słabnięcia kontroli nad prasą przed październikiem 1956 r. i procesy dyscyplinowania prasy w miarę postępów popaździernikowej stabilizacji.

Jednym z haseł wywoławczych konferencji są pisma „efemeryczne”, funkcjonujące w latach 1956–1957, takie jak choćby: „Warmia i Mazury” i „Rzeczywistość” dodatek do „Gazety Olsztyńskiej” (Olsztyn), „Wyboje” (Poznań), „Ziemia i Morze” (Szczecin), „Nowe Sygnały” i „Poglądy” (Wrocław), „Zebra” i „Czarno na białym” (Kraków), „Uwaga!” (Gdańsk), „Przemiany” (Katowice), „Lewary” (Częstochowa), „Pod Wiatr” (Lublin). Na uwagę zasługują również tytuły, które na rynku prasowym funkcjonowały już wcześniej, a których nie można jednoznacznie skojarzyć z „odwilżą”. Dążenie do zmiany panujących w kraju stosunków było widoczne w wielu miejscach, m.in. na łamach lokalnych pism partyjnych, tytułów niezwiązanych formalnie z PZPR, ale też w pismach studenckich, zakładowych. Są to tematy niemal zupełnie nieznane, które mogą wzbogacić naszą wiedzę o wydarzeniach roku 1956.

Organizator konferencji: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Warszawa). Konferencja organizowana w ramach Centralnego Projektu Badawczego „Władze PRL wobec kryzysów społeczno-politycznych i opozycji demokratycznej 1956–1976”.

Informacje dodatkowe: Michał Przeperski michal.przeperski@ipn.gov.pl 22 581 89 75

Program

23 listopada, 2015

9.00–9.10 – OTWARCIE KONFERENCJI

9.10–11.10 – sesja I – ODWILŻ – WŁADZA – DZIENNIKARZE

• Jacek Wojsław (UG) – Centralny aparat partyjny wobec prasy: próby zmiany strategii propagandowej po II Zjeździe PZPR (marzec 1954 – marzec 1956)
• Paweł Sasanka (IPN Warszawa) – Centrum władzy wobec prasy (1956–1957)
• Michał Przeperski (IPN Warszawa) – Środowiska dziennikarskie w latach 1956–1957
• Łukasz Garbal (Muzeum Literatury im. Mickiewicza) – Okoliczności zamknięcia „Po Prostu”
• dyskusja

11.10–11.30 – przerwa kawowa

11.30–13.30 – sesja II, część 1 – PISMA MŁODEJ INTELIGENCJI

• Andrzej Zawistowski (IPN Warszawa, SGH) – Dwutygodnik „Przedpole” i jego krąg 1954–1955
• Magdalena Żmijkowska (UWM) – Okoliczności powstania i pierwsze lata funkcjonowania „Warmii i Mazur”
• Krzysztof Tarka (UO) – „W marszu” pismo społeczno-kulturalne młodzieży opolskiej (1956–1957)
• Maciej Fic (UŚ) – Tygodnik „Przemiany” – popaździernikowa odwilż z perspektywy Górnego Śląska
• dyskusja

13.30–14.30 – przerwa

14.30–17.00 – sesja II, część 2 – PISMA MŁODEJ INTELIGENCJI

• Eryk Krasucki (IPN Szczecin, USz) – Tygodnik „Ziemia i Morze” (1956–1957) i (od)budowa lokalnej tożsamości
• Elżbieta Wojcieszyk (IPN Poznań) – Czasopisma poznańskich studentów w czasie „odwilży”
• Konrad Knoch (UG, ECS) – Publicystyka dwutygodnika społeczno–kulturalnego „Uwaga”
• Krzysztof Filip (IPN Gdańsk) – Gdańskie „Kontrasty” i ich wpływ na wydarzenia Polskiego Października na Wybrzeżu Gdańskim
• Zbigniew Zaporowski (UMCS) – Efemerydy wydawnicze lubelskiego Października („Nowiny Uniwersyteckie”, „Pod wiatr”, „Pro et Contra”)
• dyskusja

17.00–17.15 – przerwa kawowa

17.15–18.45 – sesja III – PERPSEKTYWA REGIONALNA

• Tomasz Mielczarek (UJK Kielce) – Prasa częstochowska w okresie odwilży lat 1956–1957
• Katarzyna Zawadka (IPN Lublin) – Lokalna prasa lubelska wobec „odwilży”
• Tomasz Danilecki (IPN Białystok) – Prasa białostocka w latach 1956-1958
• dyskusja

24 listopada, 2015

9.00–10.30 – sesja IV – WOKÓŁ CENZURY

• Bogusław Gogol (WSB Gdańsk) – Przełom czy kontynuacja? Cenzura w obliczu Polskiego Października 1956
• Kamila Kamińska (UW) – Cenzura państwowa wobec „Tygodnika Powszechnego” w okresie odwilży
• Jan Galant (UAM) – Wielka nieznajoma. Reportaże na łamach tygodników literackich w okresie Października
• dyskusja

10.30–10.45 – przerwa kawowa

10.45–12.15 – sesja V – REGIONALNE PISMA PARTYJNE

• Katarzyna Maniewska (IPN Bydgoszcz) – Byliśmy bici z dwóch stron…  „Gazeta Pomorska” – organ prasowy  KW PZPR w Bydgoszczy w okresie przełomowego 1956 r.
• Marcin Bukała (IPN Rzeszów) – „Nowiny Rzeszowskie” wobec „odwilży” w województwie rzeszowskim (1955–1957)
• Marcin Markiewicz (IPN Białystok) – „Gazeta Białostocka” w okresie „odwilży” (1955–1958)
• dyskusja

12.15–12.30 – przerwa kawowa

12.30–14.00 – sesja VI – PRASA KATOLICKA

• Andrzej W. Kaczorowski (Warszawa) – Nie tylko „Instynkt państwowy”. „Słowo Powszechne” – dziennik Stowarzyszenia PAX (1955–1958)
• Tomasz Sikorski (USz) – Prasa centralna Stowarzyszenia PAX wobec „polskiego października” 1956 r.
• Jan Olaszek (IPN Warszawa) – Nowy początek. Prasa ruchu „Znak” 1956–1958
• dyskusja

14.00–15.00 – przerwa

15.00–17.00 – sesja VII – PRASA ORGANIZACJI SPOŁECZNYCH

• Adam Suławka (IH UW) – Prasowa działalność wydawnicza mniejszości rosyjskiej w Polsce w dobie „odwilży”
• Grzegorz Berendt (IPN Gdańsk, UG) – „Fołks-Sztyme” 1956–1957. Od gazety KC PZPR do organu TSKŻ
• Filip Gończyński-Jussis (UMCS) – Destalinizacja i „odwilż” w tygodniku „Przyjaźń”
• Edyta Krężołek (IPN Kielce) – „Za Wolność i Lud”. Związek Bojowników o Wolność i Demokrację i jego organ prasowy w okresie „odwilży”
• dyskusja

17.00–17.15 – przerwa kawowa

17.15–19.15 – DYSKUSJA PANELOWA „MIĘDZY SWOBODĄ A KONTROLĄ. PRASA W DOBIE ODWILŻY”