Centrum Edukacyjne Przystanek Historia

W poniedziałek 26 stycznia o godz. 18:00 w Przystanku Historia odbyło się pierwsze w tym roku spotkanie z cyklu „Pod sierpem i młotem” – państwa komunistyczne na świecie. Tym razem naszym gościem był prof. Adam Jelonek z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego, który wygłosił wykład Ludowa Republika Kampuczy poświęcony jednej z najokrutniejszych komunistycznych dyktatur – reżimowi Pol Pota w Kambodży.

Prelegent przedstawił korzenie intelektualne rewolucji Czerwonych Khmerów. Ideologia Pol Pota i jego współpracowników była połączeniem chińskiego komunizmu „w jego najbardziej ekstremalnej i przerażającej formie” z khmerskim nacjonalizmem. Sam Pol Pot powiedział w 1977 r.: „W walce rewolucyjnej w naszym kraju w sposób twórczy i z powodzeniem wcielaliśmy w życie myśl Mao Tse-tunga od chwili, gdy nie dysponowaliśmy niczym prócz gołych rąk, aż po 17 kwietnia 1975 roku ”. 17 kwietnia 1975 r. Czerwoni Khmerzy zajęli stolicę Kambodży, Phnom Penh, obalili proamerykański reżim generała Lon Nola i zmienili nazwę państwa na Demokratyczną Kampuczę. Chociaż oficjalnym przywódcą państwa był książę Norodom Sihanouk, faktyczną władzę sprawował Pol Pot.

Czerwoni Khmerzy od razu zaczęli wcielać w życie swoje koncepcje. Jedną z nich stanowiło typowe dla reżimów totalitarnych dążenie do autarkii, które spowodowało katastrofę gospodarczą w całym państwie. Norma żywieniowa spadła do 250 g na dzień. W kraju szerzyły się epidemie beri beri, malarii, dyzenterii i cholery, które wobec odrzucenia „zachodniej” sztuki medycznej przyczyniły się do bardzo wysokiej śmiertelności. Ludność została zmuszona do ciężkiej, wycieńczającej pracy na roli. Pracownikom przysługiwały trzy dni wypoczynku miesięcznie, 15 dni urlopu na naukę i wypoczynek w ciągu roku; dwa miesiące urlopu macierzyńskiego.

Charakterystycznym elementem ideologii Czerwonych Khmerów, widocznym także w maoizmie, był antyintelektualizm, wrogość do ludzi wykształconych. Khieu Samphan, jeden z głównych współpracowników Pol Pota, głosił hasła takie jak: „Papierowe dyplomy są niczym w stosunku do dyplomów zdobytych w polu”, „pole ryżowe jest uniwersytetem...motyka jest piórem...”. O uznaniu danego człowieka za intelektualistę „gardzącego wszelkimi rodzajami pracy fizycznej... rozpustnego... zepsutego... mającego za nic dobre imię braterstwa robotniczo chłopskiego...” zadecydować mogło noszenie okularów, znajomość kilku francuskich słów lub posiadanie delikatnych dłoni.

„Wrogów ludu” mordowano w masowych egzekucjach, często przy użyciu prymitywnych środków, takich jak motyki. Liczba ofiar reżimu jest trudna do ustalenia, sam prof. Jelonek ocenia ją na około 740 tys. osób. Zdaniem Noama Chomsky’ego: „wszelkie szacunki są zbyt uproszczone, dokonywane z niewłaściwych powodów i przez niewłaściwych ludzi: ci, którzy uznają ,że zamordowanie miliona osób w Indonezji stanowiło najlepszą dla Zachodu wiadomość z tego regionu... czy ci, którzy popierają silne związki USA z reżimami państw będących obrazem moralnej i materialnej nędzy ...nie mają prawa przyjmować roli osądzających w kwestii Demokratycznej Kampuczy”.

Wykład wzbudził ogromne zainteresowanie słuchaczy, którzy zasypali naszego gościa pytaniami zarówno o historię Kambodży (Kampuczy), jak i współczesne życie w tym kraju. Słuchaczy ciekawiło, z czego żyją obywatele Kambodży, ile kosztuje tam benzyna i czym się za nią płaci, jak wygląda przemysł turystyczny. Prof. Jelonek, który w Kambodży był wiele razy, szczegółowo i bardzo ciekawie odpowiadał na wszystkie pytania. Spotkanie trwało aż do godz. 20:00, czyli do końca pracy Przystanku Historia.

Kolejna odsłona cyklu poświęcona będzie Etiopii. W poniedziałek 9 lutego o godz. 18:00 opowie o niej Kinga Turkowska – historyk i afrykanistka.